رادیوگرافی دندان چیست و چگونه انجام می شود؟

رادیوگرافی دندان که به آن اشعه ایکس دندان نیز گفته می شود، یک ابزار تشخیصی است که توسط دندانپزشکان برای بررسی ساختارهای داخلی دندان ها و فک بیمار استفاده می شود.

ساختارهای داخلی دندان که در طول معاینه منظم توسط دندانپزشکان قابل مشاهده نیستند، به کمک اشعه ایکس و یا همان رادیوگرافی، قابل بررسی می شوند.

این اشعه ایکس از دوز کنترل شده تابش الکترومغناطیسی برای گرفتن تصاویری از دهان بیمار استفاده می کند.

انواع اشعه ایکس در رادیوگرافی دندان

برای رادیوگرافی دندان بیماردو نوع اصلی اشعه ایکس دندان وجود دارد: داخل دهانی و خارج دهانی

اشعه ایکس داخل دهانی

اشعه ایکس داخل دهانی رایج ترین نوع است. فیلم اشعه ایکس در داخل دهان بیمار قرار می گیرد تا تصاویر دقیقی از دندان های خاص و استخوان اطراف آن گرفته شود.

انواع مختلفی از اشعه ایکس داخل دهانی برای اهداف مختلف استفاده می شود.

اشعه ایکس خارج دهانی

اشعه ایکس خارج دهانی برای ثبت نمای وسیع تری از دهان، فک و جمجمه استفاده می شود. این نوع اشعه برای بررسی موقعیت دندان عقل، رشد فک و بررسی وجود تومورهای احتمالی مفید هستند.

 

رادیوگرافی دندان چگونه انجام می شود؟

فرآیند گرفتن عکس رادیوگرافی دندان نسبتاً ساده و سریع است. معمولاً هیچ آمادگی خاصی لازم نیست، اگرچه برخی از دندانپزشکان ممکن است از شما بخواهند که قبل از قرار ملاقات، دندان های خود را مسواک بزنید.

در ادامه یک ایده کلی از آنچه باید انتظار داشت وجود دارد:

• بیمار احتمالاً یک جلیقه محافظ سربی برای به حداقل رساندن قرار گرفتن در معرض تشعشع در سایر قسمت های بدن خود می پوشد.
• دستگاه اشعه ایکس خارج از دهان بیمار قرار می گیرد و پرتو را به سمت ناحیه خاص مورد نظر نشانه می گیرد.
• بسته به نوع اشعه ایکس، ممکن است لازم باشد بیمار نگهدارنده را گاز بگیرد یا دهان خود را به روشی خاص قرار دهد.
• دندانپزشک یا تکنسین تصویر اشعه ایکس را می گیرد که می تواند فیلم سنتی یا دیجیتال باشد.

اشعه ایکس دندان ابزار ارزشمندی برای دندانپزشکان در جهت تشخیص و نظارت بر انواع مشکلات دندانی است. اگر در مورد اشعه ایکس دندان یا ایمنی آن نگرانی دارید، حتما با دندانپزشک خود صحبت کنید.

امروزه رادیوگرافی دیجیتالی دندان بسیار مورد توجه و استقبال پزشکان و بیماران قرار گرفته است. رادیوگرافی mini ray و رادیوگرافی ai ray دو نمونه از رادیوگرافی های دیجیتال می باشند.

نحوه عملکرد رادیوگرافی دندان

رادیوگرافی دندان، مانند سایر اشعه های ایکس، با استفاده از نوعی پرتوهای الکترومغناطیسی برای ایجاد تصویری از دندان ها و ساختار فک بیمار عمل می کند.

در ادامه روند عملکرد عکسبرداری از دندان به طور خلاصه شرح داده شده است.

پرتو اشعه ایکس

دستگاه یک پرتو متمرکز از اشعه ایکس تولید می کند. این پرتوهای ایکس شکلی از امواج نور با انرژی بالا هستند که می توانند از برخی مواد عبور کنند اما توسط برخی دیگر جذب می شوند.

تعامل با بافت ها

هنگامی که پرتو اشعه ایکس به دهان بیمار برخورد می کند، بافت های مختلف پرتوها را به درجات مختلف جذب می کنند.

بافت ‌های متراکم ‌تر، مانند استخوان‌ ها و دندان‌ ها، تشعشع بیشتری را جذب می‌ کنند، در حالی که بافت‌ های نرم‌ تر مانند لثه ‌ها و ماهیچه‌ ها به بیشتر آن اجازه عبور می ‌دهند.

تشکیل تصویر

پشت دهان بیمار یک فیلم خاص یا یک سنسور دیجیتال قرار می گیرد. اشعه ایکس که از بافت نرم عبور می کند و توسط دندان جذب نمی شود، به این فیلم یا حسگر برخورد می کند.

در اشعه ایکس فیلم سنتی، این اشعه ایکس عبوری باعث واکنش شیمیایی در فیلم می شود و تصویری تیره در محل قرارگیری دندان ها ایجاد می کند (زیرا آن ها مانع از پرتوها می شوند).

در حسگرهای دیجیتال، پرتوهای ایکس عبوری به سیگنال‌ های الکتریکی تبدیل می ‌شوند که کامپیوتر آن را به تصویر دیجیتالی تبدیل می‌کند.

تفسیر تصویر

دندانپزشک تصویر حاصل از اشعه ایکس را بررسی می کند. نواحی متراکم ‌تر، مانند دندان ‌ها و استخوان فک، در تصویر سبک ‌تر به نظر می ‌رسند؛ زیرا تابش بیشتری را جذب می ‌کنند.

برعکس، نواحی با متراکم کمتری مانند حفره‌ ها، فضاهای بین دندان‌ ها یا عفونت‌ ها تیره ‌تر نشان داده می‌ شوند؛ زیرا به اشعه ایکس بیشتری اجازه عبور می‌ دهند.

با تجزیه و تحلیل این تغییرات در تراکم، دندانپزشک می تواند مشکلات احتمالی پنهان در زیر سطح را شناسایی کند.

اشعه ایکس دندان ابزار ارزشمندی را برای دندانپزشکان فراهم می کند تا ببینند در داخل دندان ها و فک بیمار چه می گذرد و امکان تشخیص و برنامه ریزی درمانی بهتر را فراهم می کند.

 

نحوه گرفتن عکس رادیوگرافی دندان

رادیوگرافی یک ابزار تشخیصی ضروری در دندانپزشکی است؛ اما خطر قرار گرفتن در معرض اشعه را نیز برای بیمار به همراه دارد.

بنابراین، پیروی از اقدامات حفاظتی مناسب در برابر تشعشع برای به حداقل رساندن آسیب و در عین حال به حداکثر رساندن مزایای به دست آوردن اطلاعات تشخیصی ارزشمند، بسیار مهم است.

معیارهای توجیه و انتخاب

رادیوگرافی فقط باید در صورت لزوم بالینی گرفته شود و فواید انجام آن باید بیشتر از مضرات احتمالی قرار گرفتن در معرض تشعشع باشد.

معیارهای انتخاب برای کمک به دندانپزشکان در تعیین استفاده مناسب از رادیوگرافی های دندانی در سناریوهای بالینی مختلف، مانند اندودنتیکس، پریودنتیکس، ارتودنسی و ایمپلنتولوژی خلاصه شده است.

به عنوان مثال، رادیوگرافی پانورامیک برای پاتولوژی خارج از آلوئول، قبل از جراحی دندان تحت بیهوشی عمومی، ارزیابی ارتودنسی، ارزیابی مولر سوم و موارد دیگر اندیکاسیون دارد.

تکنیک های محافظت در برابر تشعشع از بیماران

اقدامات برای محافظت از بیماران عبارتند از:

• انجام رادیوگرافی فقط در صورت لزوم
• نگهداری منظم تجهیزات اشعه ایکس
• نظارت بر خروجی لوله و مقایسه دوز با ماشین های مشابه
• استفاده از فیلتراسیون و پارامترهای عملیاتی مناسب
• استفاده از کولیماتور مستطیلی برای رادیوگرافی داخل دهانی
• به کارگیری اصل ALARA (به اندازه معقولانه قابل دستیابی)
• استفاده از تکنیک موازی برای رادیوگرافی پری آپیکال داخل دهانی
• انتخاب گیرنده های حساس تصویر برای کاهش زمان نوردهی
• اجرای برنامه های تضمین کیفیت
• پرهیز از رادیوگرافی گروه های آسیب پذیر مانند کودکان و زنان باردار
• اطمینان از آموزش کافی و به روز رسانی منظم برای کارکنان

تکنیک های حفاظت از پرتو برای کارکنان

اقدامات برای محافظت از کارکنان دندانپزشکی عبارتند از:

• نصب و حفاظت صحیح از تجهیزات اشعه ایکس
• حفظ فاصله ایمن از پرتو اولیه و استفاده از صفحه های محافظ
• اجتناب از تراز تیر در اتاق ها یا محل های مجاور
• استفاده از علائم هشدار دهنده و پیش بند سربی برای کارکنان اضافی که در انجام رادیوگرافی کمک می کنند.
• نظارت شخصی کارکنان در معرض تابش
• اطمینان از خاموش بودن دستگاه اشعه ایکس پس از استفاده

مراحل رادیوگرافی پری اپیکال

رادیوگرافی پری اپیکال برای تصویربرداری از یک یا دو دندان و ساختارهای نگهدارنده آن ها استفاده می شود. این تکنیک شامل تراز کردن محور طولانی گیرنده تصویر و دندان موازی، با پرتو اشعه ایکس عمود بر آن ها است.

این روش شامل مراحلی مانند آماده سازی بیمار، قرار دادن گیرنده تصویر، تراز مخروطی، قرار گرفتن در معرض، و پردازش و ارزیابی تصویر است.

تکنیک های جایگزین برای دندان آسیاب سوم پایینی

از فورسپس بافتی ممکن است برای وارد کردن گیرنده تصویر در شیار زبانی خلفی برای تصویربرداری از مولر سوم پایین استفاده شود.

گیرنده‌ های تصویر دیجیتال مانند صفحات فسفری قابل تحریک عکس (PSP) هنگام استفاده از فورسپس برای جلوگیری از آسیب، به محافظت بیشتری نیاز دارند.

رادیوگرافی بایت وینگ

رادیوگرافی بایت وینگ برای تصویربرداری از تاج ها، فضاهای بین پروگزیمال و ساختارهای نگهدارنده دندان های خلفی استفاده می شود.

این تکنیک شامل قرار دادن گیرنده تصویر به موازات دندان ها، با پرتو اشعه ایکس عمود بر آن ها است.

این روش شامل مراحل مشابه رادیوگرافی پری اپیکال، مانند آماده سازی بیمار، قرار دادن گیرنده تصویر، تراز مخروطی، نوردهی، و پردازش تصویر است.

 

رادیوگرافی دندان هر چند وقت یکبار باید انجام شود؟

فرکانس اشعه ایکس دندان، که به عنوان رادیوگرافی نیز شناخته می شود؛ به عوامل متعددی از جمله سلامت دهان، سن، خطر ابتلا به بیماری های دندانی، و هر گونه علائم یا مشکلات سلامت دهان بستگی دارد.

به طور کلی، انجمن دندانپزشکی آمریکا دستورالعمل های زیر را برای انجام رادیوگرافی ارائه می دهد:

رادیوگرافی دندان برای بزرگسالان

برای اکثر بزرگسالانی که از سلامت دهان و دندان خوبی برخوردارند، اشعه ایکس بایتینگ که دندان های پشتی بالا و پایین و نحوه برخورد دندان ها با یکدیگر را در یک نمای واحد نشان می دهد؛ هر ۱۲ سال یکبار توصیه می شود.

با این حال، بزرگسالان با سابقه بیماری لثه یا در معرض خطر بیشتر پوسیدگی ممکن است به طور معمول هر ۶ تا ۱۲ ماه یکبار به اشعه ایکس نیاز داشته باشند.

عکسبرداری دندان در کودکان و نوجوانان

کودکان و نوجوانان بیشتر مستعد ابتلا به پوسیدگی هستند و دندان ها و فک های آن ها هنوز در حال رشد است.

در نتیجه، ممکن است برای نظارت بر رشد دندان های بالغ خود و ارزیابی وجود حفره ها، به اشعه ایکس مکرر، معمولاً هر ۱۲ ماه یکبار، نیاز داشته باشند.

عوامل مؤثر در تکرار رادیوگرافی دندان

انجام عکسبرداری دندان ها به عوامل متعددی بستگی دارد.تعداد انجام رادیوگرافی دندان ها با اشعه ایکس می تواند تحت تأثیر عوامل زیر باشد:

تاریخچه سلامت دهان

بیمارانی که سابقه درمان گسترده دندانی، میزان بالای پوسیدگی دندان، یا سابقه تجمع پلاک و تارتار دارند، ممکن است برای نظارت بر وضعیت سلامت دهان خود به اشعه ایکس مکرر نیاز داشته باشند.

سن

سن بیمار می تواند بر تعداد انجام رادیوگرافی با اشعه ایکس تأثیر بگذارد. بیماران جوان‌ تر ممکن است به دلیل رشد مداوم و رویش دندان‌ های دائمی خود به اشعه ایکس مکرر نیاز داشته باشند.

در حالی که بزرگسالان با سلامت دهان و دندان پایدار ممکن است کمتر به اشعه ایکس نیاز داشته باشند.

علائم یا عوامل خطر

افرادی که علائم سلامت دهان مانند دندان درد، تورم یا ترومای دهان را تجربه می کنند ممکن است برای کمک به تشخیص بیماری های زمینه ای به اشعه ایکس نیاز داشته باشند.

علاوه بر این، افرادی که به دلیل عواملی مانند سیگار کشیدن، بهداشت نامناسب دهان و دندان یا سابقه بیماری لثه در معرض خطر بالاتر بیماری های دندانی قرار دارند، ممکن است به اشعه ایکس مکرر نیاز داشته باشند.

سابقه قبلی دندانپزشکی

بیمارانی که تحت درمان های ترمیمی و ارتودنسی قرار گرفته اند برای نظارت بر مشکلات احتمالی که ممکن است از روش های قبلی ایجاد شود؛ به عکسبرداری از دندان به صورت منظم نیاز داشته باشند.

توجه به این نکته ضروری است که تصمیم به گرفتن عکس از دندان توسط دندانپزشک گرفته می شود. دندانپزشک عوامل گفته شده و نیازهای فردی سلامت دهان و دندان را در هنگام تجویز رادیوگرافی در نظر می گیرد.

ارتباط منظم با دندانپزشک در مورد سابقه سلامت دهان و هر گونه نگرانی به بیمار کمک می کند تا اطمینان حاصل شود که این عمل در صورت لزوم و با توجه به نیازهای دندانی بیمار صورت می پذیرد.